Jak ograniczyć dziecku czas ekranowy

Wrzesień. Dzieci zasiadły już do szkolnych ławek, a rodzice schowali krótkie spodenki na dno szafy. Słońce zachodzi coraz wcześniej, a temperatura wygania nas wieczorami do domów. Kalosze zastąpiły miejsca sandałom, a piaskownice przykryła warstwa liści. Co jeszcze się zmieniło? Sposób spędzania czasu wolnego. Chętniej zasiadamy przed telewizorem przy ciepłej herbacie, niż wsiadamy na rower czy idziemy do parku. Jaki ma to wpływ na nasze życie i ile czasu spędzamy przed ekranami? Dane z raportów są przerażające.

Wg raportu „Życie przed ekranem. Jak wpływa na wzrok Polaków?” firmy wokularach.pl:

• Statystyczny Polak spędza przed ekranami ponad 10 godzin dziennie! Co odpowiada 159 dniom w ciągu roku!!!
• 82% ankietowanych w wieku 15-35 lat zabiera telefon komórkowy ze sobą wszędzie: na spotkania towarzyskie, do toalety czy sypialni.
• Ponad połowa dorosłych Polaków (57%) zadeklarowała, że od wybuchu pandemii sięga po smartfon częściej niż wcześniej.
• W 2020 roku statystyczny Polak oglądał telewizję średnio przez 4 godziny i 24 minuty dziennie, czyli przez 67 dni.
• Biorąc pod uwagę czas spędzany online Polacy plasują się poniżej średniej światowej, która wynosi 6 godzin i 42 minuty dziennie (wynik Polski to 6:02). Najwięcej czasu w sieci spędzają Filipińczycy (10:02) oraz Brazylijczycy (9:29), a najmniej Japończycy (3:45).

Urządzenia elektroniczne wypełniają nam cały dzień, korzystamy z nich w pracy, płacąc za zakupy w kasie samoobsługowej, oglądając telewizję w poczekalni u lekarza czy też odrabiając prace domową z dzieckiem. Zerkamy na ekran smartfonu oczekując nowej wiadomości, like’a pod zdjęciem,  powiadomienia o promocji czy maila z pracy. Wielogodzinna ekspozycja na niebieskie światło przyczynia się do rozdrażnienia i bezsenności, a także znacznego pogorszenia widzenia, na czym skupia się raport wokularach.pl. Niemal 90% osób przebywających przed monitorem dłużej niż 3 godziny dziennie ma problem ze wzrokiem. Najbardziej podatne są na to dzieci, gdyż ich oczy nie są w pełni rozwinięte. Jak dowiodło badanie naukowców z Uniwersytetu Kolorado, promieniowanie HEV powoduje dwukrotnie wyższy spadek poziomu melatoniny u dziecka niż u dorosłego, która odpowiada za regulacje snu. Dzieci spędzają coraz więcej czasu w sieci, a główną tego przyczyną jest pandemia oraz nauka zdalna.

W raporcie „Zdalna nauka, zdalna zabawa, realne bezpieczeństwo – chrońmy wspólnie dzieci w sieci” przygotowanym przez Google, które powołuje się na międzynarodowe badania Ipsos oraz przytaczanego wcześniej raportu zrealizowanego przez wokularach.pl wynika:

• W porównaniu z 2018 r. średnio o 1-1,5 godziny dziennie wydłużył się czas przebywania online dzieci w wieku 7-15 lat.
• Młodzież w wieku 12-15 lat spędza niemal 1/3 dnia w sieci na codziennych aktywnościach.
• Co czwarty nastolatek w Polsce cierpi na FOMO*
• 71% dziesięciolatków ma własny smartfon.
• Dzieci w wieku 3-6 lat średnio spędzają 1 godzinę oraz 7 minut przed telewizorem.
• Wraz z wprowadzeniem obostrzeń, dzieci znajdujące się między 4 a 12 rokiem życia zaczęły przebywać przed telewizorem 40% dłużej. Średnia wynosi 3 godziny i 7 minut.

*FOMO (fear of missing out) – strach przed ominięciem; odczuwanie lęku podczas bycia offline, przegapieniem czegoś ważnego.

Przyjrzyjmy się teraz zaleceniom specjalistów. Według oficjalnych rekomendacji Amerykańskiej Akademii Pediatrów dzieci do 18 miesiąca życia nie powinny mieć dostępu do ekranów, natomiast WHO wydłuża ten czas do drugiego roku życia. W wieku 2-5 lat czas spędzony przed ekranem nie powinien być dłuższy niż godzina. Eksperci podkreślają „im mniej, tym lepiej” oraz zachęcają do wspólnego oglądania treści z dzieckiem, wchodząc z nim w interakcje, rozmawiając o tym co obejrzał oraz dostosowując rozrywkę do poziomu rozwoju dziecka, zwracając szczególną uwagę na treści nacechowane agresją. Naturalnie im dziecko starsze, tym więcej czasu poświęca przed ekranem. Starsze dziewczęta więcej czasu poświęcają na media społecznościowe, a chłopcy na granie.

Objawami „przedawkowania” grami czy bajkami u dzieci jest obniżona koncentracja, pobudzenie psychoruchowe, niepokój, trudności z komunikacją, zaburzenia snu, drażliwość czy wybuchy agresji. Przeniesienie kontaktów społecznych do sieci hamuje rozwój kompetencji emocjonalno-społecznych, które odpowiadają za rozpoznawanie i zarządzanie emocjami oraz  budowanie relacji. Pozwalają na naukę radzenia sobie w trudnych sytuacjach, konstruktywne rozwiązywanie problemów,  szacunku do drugiej osoby ograniczając destruktywne i agresywne zachowania. Do nabywania i wzmacniania tych kompetencji potrzeba realnego kontaktu z drugim człowiekiem, obserwacji jego reakcji,  mimiki, której nie zasłania maseczka, a przede wszystkim samodzielnego doświadczania. Obserwując jak dorośli radzą sobie z emocjami, dzieci uczą się tego zachowania – co mogą zrobić w podobnej sytuacji.  

W obecnych, pandemicznych czasach większość sfer funkcjonowania jest przeniesiona do sieci oraz nie wiele trzeba do uzależnienia się od urządzeń cyfrowych. Coraz więcej dzieci nie wyobraża sobie życia bez stałego dostępu do internetu. Ich życie w większości odbywa się online, są wycofane w świecie realnym i nie potrafią się odnaleźć, a także rozpoznać i zarządzać emocjami, których doświadczają. To potęguje niepokój, lęk i dyskomfort w kontaktach społecznych, a w konsekwencji niezadawalające zdrowie psychiczne.

Dlaczego piszę najpierw o dorosłych, a potem o dzieciach? W psychologii znana jest teoria uczenia się poprzez modelowanie, zakłada ona, że uczenie się zachodzi poprzez obserwacje modela, zapamiętanie prezentowanego zachowania, a następnie wypróbowanie go na własnym przykładzie. Czyli, jeśli dziecko widzi rodzica z telefonem w ręce, skupiającego całą swoją uwagę na urządzeniu, to wkrótce samo  będzie naśladowało jego zachowanie. Dodatkowym wzmocnieniem jest przyjemność płynąca z rozrywki oglądania, grania, czy rozmawiania przez smartfon, który jest przedmiotem szanowanym przez rodzica, a dla dziecko trudnodostępnym.

W obecnym świecie nie jesteśmy w stanie uniknąć technologii, co więcej nasze dzieci będą żyły w świecie, w którym będzie jej jeszcze więcej. Jesteśmy coraz bardziej świadomi jej negatywnego wpływu na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne, a także relacje i komunikacje.

Od nas zależy jak organizujemy czas wolny ze swoimi pociechami i czego ich uczymy. Zostawiam ten temat do Twojej refleksji, a w kartach pracy proponuje zabawy i zajęcia dla dzieci w różnym wieku, z których możesz skorzystać jeśli podejmiesz decyzje o wyłączeniu urządzenia ?

Jeśli masz problem z ograniczeniem czasu ekranowego Twojemu dziecku, poniżej znajdziesz wskazówki, które pomogą ci ustalić zasady korzystania z urządzeń oraz sposób, w jaki możesz rozmawiać o tym z dzieckiem.

Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko jest uzależnione od telefonu/komputera/grania, nie czekaj i skonsultuj się ze specjalistą lub ośrodkiem specjalizującym się w leczeniu uzależnień. 

Karty „pomysły na spędzanie wolnego czasu…” wydrukuj dwustronnie- z jednej strony jest obrazek, z drugiej jego opis.

Raporty przytoczone w artykule: