Gdzie jest Twój język?

Zanim zaczniesz czytać ten tekst, usiądź wygodnie, zrelaksuj się, weź głęboki oddech (nosem!), przełknij ślinę i zastanów się … Gdzie jest teraz Twój język?

Zastanawialiście się kiedyś nad tym w jakiej jest pozycji?
Na górze – na podniebieniu, czy może spoczywa na dnie jamy ustnej za dolnymi zębami?

Z reguły nie zastanawiamy się nad tym, jak położony jest nasz język w jamie ustnej. Jednak jego nienormatywne ułożenie może powodować wiele zaburzeń.

Dobrze, ale w takim razie zacznijmy od początku.

Prawidłowa pozycja spoczynkowa języka czyli jaka?

O prawidłowej pozycji spoczynkowej języka mówimy wówczas, gdy przy zamkniętej buzi, kiedy nic nie mówimy, nie pijemy, nie jemy a także kiedy śpimy, większa część masy języka dotyka podniebienia twardego (miejsca za górnymi zębami). Język jest szeroki, rozluźniony, środek i przód przyklejony do podniebienia, boki języka przylegają do zębów a czubek języka spoczywa na wałku dziąsłowym (w logopedii nazywany “magicznym/zaczarowanym miejscem”). Jest to jedyna, prawidłowa pozycja. Każde inne ułożenie języka jest niepoprawne. Jeżeli z jakiegoś powodu u siebie, swoich domowników lub Twojego dziecka zaobserwowałeś/łaś złą pozycję spoczynkową języka – ważne jest znalezienie przyczyny i jej wyeliminowanie, a tym właśnie zajmują się logopedzi.

Dlaczego prawidłowe ułożenie języka jest tak istotne?

Wiąże się to z podstawowymi czynnościami człowieka takimi jak oddychanie, połykanie, a następnie z artykulacją. Złe układanie języka w spoczynku może skutkować poważnymi zaburzeniami tych czynności, zmianami anatomicznymi w obrębie buzi, a nawet wadą postawy!
Wydawać by się mogło, że język to jeden mały mięsień, ale zobacz, jak wiele od niego zależy.

W momencie, gdy język jest uniesiony i ułożony na podniebieniu, zamykamy usta i oddychamy prawidłowo – przez nos. Natomiast język jest przygotowany do połykania śliny w odpowiedni sposób. (W trakcie aktu połykania język również jest na górze!). Jeśli język opada, napiera na żuchwę, która się obniża i automatycznie oddychamy buzią.

Właściwie ułożony na podniebieniu język zapewnia m.in. prawidłowy rozwój szczęki. Język naciskając na podniebienie, sprawia że rozszerza się ono i przyjmuje kształt litery U, natomiast jeżeli język leży na dole (na żuchwie), szczęka może zmienić swój kształt w literę V. Oddychanie ustami osłabia napięcie mięśni twarzy a język naciskający stale na zęby  może doprowadzić do ich wysunięcia i wad zgryzu.

Ba! Przez nieodpowiednią pozycję języka napinają się mięśnie karku i całego kręgosłupa szyjnego, które mogą prowadzić do zmian w całej postawie ciała.

Jakie są najczęstsze przyczyny nieprawidłowej pozycji języka?

• skrócone wędzidełko językowe,
• bardzo długie ssanie smoczka,
• nieprawidłowy, czyli ustny tor oddechowy, często wynikający m.in. z zaburzeń drożności nosa, powiększonych migdałów podniebiennych, przerośniętego trzeciego migdałka,
• napięcie mięśniowe,
• obniżona sprawność narządów artykulacyjnych.

Jak logopedzi często podkreślają ciało jest całością, w związku z tym wszystkie wyżej wymienione czynniki mocno się ze sobą łączą i często jedna nieprawidłowość ciągnie za sobą kolejną.

Jakie ćwiczenia pomagają w uzyskaniu prawidłowej pozycji, czyli pozycji wertykalno-horyzontalnej?

1. mlaskanie, a następnie kląskanie,
2. unoszenie szpatułką, bądź palcami języka do podniebienia,
3. “malowanie sufitu” język niczym szeroki pędzel porusza się do przodu i do tyłu
   (nie wychodzi poza zęby!),
4. smarowanie podniebienia miodem, dżemem, musem i zlizywanie językiem,
5. język zamienia się w windę, przy opuszczonej żuchwie podnosi się do podniebienia i opada na dół,
6. buzia jest garażem, język zamienia się w samochód, który parkuje w odpowiednim miejscu.

*Proponowane ćwiczenia są ćwiczeniami przykładowymi. Pamiętajmy, że każde ćwiczenie musi być odpowiednio dobrane do dziecka.

Drodzy Rodzice! Jeżeli coś Was niepokoi, warto udać się do logopedy, który poszuka przyczyny nieprawidłowości i na pewno wskaże odpowiednie ćwiczenia. Pamiętajcie także, że nigdy nie jest za późno, aby udać się do logopedy!

1. Pluta-Wojciechowska D., Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń, Bytom 2019.
2. Pluta-Wojciechowska D., Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Bytom 2013.